อาชาอิเราะฮยุคหลังกับตาบอดคลำช้าง

อาชาอิเราะฮยุคหลังกับตาบอดคลำช้าง

ตาบอดคลำทาง หมายถึงคนที่รู้อะไรด้านเดียวหรือนัยเดียวแล้วเข้าใจว่าสิ่งนั้นเป็นอย่างนั้น
เพราะตาบอด แต่ละคนจึงรู้จักช้างเป็นส่วนๆ ไม่เห็นช้างทั้งตัว คนที่คลำเจอขาก็ว่าช้างเหมือนเสา คนคลำเจอตัวก็ว่าช้างเหมือนกำแพง คนคลำเจอหูก็ว่าช้างเหมือนพัด คนคลำเจอหางก็ว่าช้างเหมือนเชือก แล้วก็ทะเลาะกันใหญ่ เพราะต่างยึดมั่นในการรู้แบบแยกส่วนของแต่ละคนๆ การรู้แบบแยกส่วนทำให้บีบคั้นและเข้าไปสู่ความขัดแย้ง ถ้าตาไม่บอดและเห็นทั้งหมด คือช้างทั้งตัว ก็จะเป็นอิสระ เพราะการรู้ทั้งหมดไม่มีอะไรจะขัดแย้งกัน เพราะแต่ละส่วนก็เป็นของช้างตัวเดียวกัน
คือรู้อะไรรู้ไม่จริง แต่สรุปจากการคาดเดาเป็นองค์ความรู้ และที่อันตรายคือ เรื่องศาสนาโดยเฉพาะอะกีดะฮ

อาชาอิเราะฮยุคหลัง บางส่วน พอใครแปลความหมายอายาตหรือหะดิษสิฟาต ก็ รีบหุกกุมว่า เป็นพวกมุชับบะฮะฮ(ผู้เปรียบอัลลอฮกับมัคลูค)และมุญัสสิมะฮ (ผู้ให้รูปร่างแก่อัลลอฮ)

นี่ก็เป็นตัวอย่างของตาบอดคลำช้าง ยังแยกไม่ออกระหว่างการแปลความหมายในทางภาษา กับ การอธิบายรูปแบบวิธีการคุณลักษณะ(التكييف )

อิหมามมาลิก(ร.ฮ)กล่าวว่า

لاستواء معلومٌ ، والكيف مجهولٌ ، والإيمان بـــه واجبٌ ، والسؤال عنه بدعةٌ

อัลอิสติวาอฺนั้น เป็นที่รู้กัน และรูปแบบวิธีการนั้น ถูกไม่รู้(ไม่เป็นที่รู้กัน) และกาศรัทธาด้วยมันนั้น วาญิบ และการถามจากมัน คือบิดอะฮ
..........
ดูที่มา
رواه اللالكائي في " شرح أصول اعتقاد أهل السنة والجماعة " (3/441) والبيهقي في "الأسماء والصفات " (ص 408) وصححه الذهبي وشيخ الإسلام والحافظ ابن حجر .
....................

คำว่า غير مجهول ความหมายเดียวกับคำว่า معلوم คือ เป็นที่รู้กัน หมายความว่า ความหมายของอัลอิสติวาอฺเป็นที่รู้กันในทางภาษา
ดังที่อิหม่ามอัลกุรฎุบีย์(ร.ฮ)กล่าวว่า

قال مالك رحمه الله : الاستواء معلوم - يعني في اللغة - والكيف مجهول ، والسؤال عن هذا بدعة
มาลิก(ร.ฮ) ได้กล่าวว่า อิสติวาอฺนั้น เป็นที่รู้กัน หมายถึง ในภาษา และรูปแบบวิธีการนั้น ถูกไม่รู้(ไม่เป็นที่รู้กัน) และการถามเกี่ยวจากนี้ คือ บิดอะฮ - ดูตัฟสีรอัลกุรฏุบีย์ 7/219

อบูบักร์ อิบนุอัลอะเราะบีย์ อัลมะลิกีย์ (ฮ.ศ 543)
ท่านได้อธิบายหะดิษสิฟัตในสุนันติรมิซีย์ว่า

ومذهب مالك رحمه الله أن كل حديث منها معلوم المعنى، ولذلك قال للذي سأله: "الاستواء معلوم، والكيفية مجهولة

และแนวทางของมาลิก (ขออัลลอฮเมตตาต่อท่าน) แท้จริงทุกหะดิษจากมัน(จากหะดิษที่ระบุเกี่ยวกับสิฟาต) ความหมาย เป็นที่รู้กัน และเพราะดังกล่าว เขาได้กล่าวแก่ผู้ที่ถามเขาว่า " อัลอิสติวาอฺนั้น เป็นที่รู้กัน และรูปแบบวิธีการนั้น ไม่เป็นที่รู้กัน - อาริเฎาะตุลอะหวะซีย์ 3/166

จึงถาม อาชาอิเราะฮว่า เมื่อความหมายคุณลักษณะอัลลอฮในทางภาษาเป็นที่รู้กัน จะเรียกว่า คลุมเครือ (متشابهات)ได้อย่างไร และเมื่อความหมายในทางภาษาเป็นที่รู้กัน ทำไมจึงแปลความหมายทางภาษาไม่ได้?
ขอเรียนว่า การยืนยันหรือรับรองสิฟัตอัลลอฮตามแนวทางสะลัฟคือ "รับรองความหมายในทางภาษาและมอบหมายรูปแบบวิธีการ(كيفية ) แต่ อาชาอิเราะฮ ยังหาข้อสรุปไม่ได้และหลงคิดไปว่า "ถ้าแปลความหมายกลายเป็นการตัชบีฮ(การเปรียบกับมัคลูค) นี่คือ เป็นตัวอย่างตาบอดคลำช้าง"

มาดูหลักการอิษบาตสิฟาตของท่าน วะเกียะ บิน อัลญะเราะห (ฮ.ศ 196) ดังนี้

وَقَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الدَّوْرَقِيُّ : سَمِعْتُ وَكِيعًا يَقُولُ : نُسَلِّمُ هَذِهِ الْأَحَادِيثَ كَمَا جَاءَتْ ، وَلَا نَقُولُ : كَيْفَ كَذَا ؟ وَلَا لِمَ كَذَا ؟ يَعْنِي مِثْلَ حَدِيثِ : يَحْمِلُ السَّمَاوَاتِ عَلَى إِصْبَعٍ

และอะหมัด บิน อิบรอฮีม อัดเดาเราะกีย์ กล่าวว่า "ข้าพเจ้าได้ยิน วาเกียะ บิน อัลญะเราะหฺ กล่าวว่า "เรายอมรับบรรดาหะดิษเหล่านี้(หมายถึงหะดิษสิฟาต) ดังที่มันมีมา และเราจะไม่กล่าวว่า "ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น และเพราะอะไรจึงเป็นเช่นนั้น ? หมายถึง เหมือนกับหะดิษที่ว่า ทรงถือชั้นฟ้าทั้งหลายอยู่บนนิ้วหนึ่ง(ของพระองค์) - ดูสิยารเอียะลามอัลนุบะลาอฺ เล่ม 7 หน้า 166 ,อัสสิฟาต ของอิหม่ามอัดดารุกุฏนีย์ หน้า 41และ อัสสุนนะฮ ของอับดุลลอฮ บิน อะหมัด เล่ม 1 หน้า 276

อิบนุอับดิลบัร อัลมาลิกีย (ฮ.ศ 463) ได้อธิบายชัดเจนว่า

وَقَدْ عَقِلْنَا وَأَدْرَكْنَا بِحَوَاسِّنَا أَنَّ لَنَا أَرْوَاحًا فِي أَبْدَانِنَا ، وَلَا نَعْلَمُ كَيْفِيَّةَ ذَلِكَ وَلَيْسَ جَهْلُنَا بِكَيْفِيَّةِ الْأَرْوَاحِ يُوجِبُ أَنْ لَيْسَ لَنَا أَرْوَاحٌ ، وَكَذَلِكَ لَيْسَ جَهْلُنَا بِكَيْفِيَّةٍ عَلَى عَرْشِهِ يُوجِبُ أَنَّهُ لَيْسَ عَلَى عَرْشِهِ

แท้จริงเราเข้าใจ และรับรู้ด้วยอวัยวะสัมผัสของเรา ว่า เรามีชีวิต ในร่างกายของเรา และเราไม่รู้รูปแบบวิธีการ(كيفية )ของมัน(ว่าเป็นอย่างไร) และการที่เราไม่รู้ว่า รูปแบบของบรรดาชีวิตว่าเป็นอย่างไรนั้น ไม่ได้หมายความว่าเราไม่มีชีวิต และในทำนองเดียวกันนั้น การที่เราไม่รู้ว่ารูปแบบวิธีการ(อิสติวาอของพระองค์) บนอะรัชของพระองค์เป็นย่างไรนั้น ไม่ได้หมายความว่า พระองค์ไม่ได้อยู่บนอะรัชของพระองค์ - ดู อัตตัมฮีด เล่ม 7 หน้า 137
.....
สรุปคือ การที่เราไม่รู้ว่ารูปแบบของชีวิตของเรานั้นเป็นอย่างไร ไม่ได้หมายความว่า "ชีวิตของเราไม่มี ในทำนองเดียวกัน การที่เราไม่รู้ว่าอัลลอฮ อยู่บนบัลลังค์อย่างไร ก็ไม่ได้หมายความว่า อัลลอฮไม่ได้อยู่บนอะรัชของพระองค์

...........
เพราะฉะนั้น แนวทางสะลัฟ ยืนยันความหมายในทางภาษา โดยไม่ถามว่าเป็นอย่างไร หรือไม่อธิบายว่าเป็นอย่างไรและไม่เปรียบเทียบ ไม่ถือว่า เป็นการตัชบีฮ อย่างที่อาชาอิเราะฮบางส่วนยุคหลังมโนจริต คิดและเข้าใจไปเอง

والله أعلم بالصواب

อะสัน หมัดอะดั้ม
31/7/60